Όταν αναφερόμαστε στον όρο προσδόκιμο ζωής (Life expectancy) εννοούμε πόσα χρόνια ζούμε κατά μέσο όρο. Αυτός ο δείκτης είναι πολύ αξιόπιστος για την υγεία ενός πληθυσμού ,αφού ο χρόνος ζωής ενός ανθρώπου ,είναι συνυφασμένος με το επίπεδο της υγείας του. Ο υπολογισμός του προσδόκιμου ζωής , γίνεται από τον υπολογισμό του μέσου όρου της ηλικίας των αποθανόντων της τελευταίας χρονιάς και δεν αποτελεί καθόλου μελλοντική πρόβλεψη. Οι μεταβλητές μπορούν να αλλάξουν απότομα προς τα κάτω όταν συμβούν απρόβλεπτα γεγονότα, όπως πολεμικές συρράξεις ,επιδημίες, φυσικές καταστροφές κλπ. Η διευκρίνιση αυτή γίνεται γιατί όταν ο αναγνώστης ακούει ή διαβάζει ότι κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες κυρίως στην Αφρική, έχουν ιδιαίτερα χαμηλό προσδόκιμο ζωής (π.χ.45 έτη) αυτό δεν σημαίνει ότι εκεί δεν υπάρχουν υπερήλικες ,αλλά ότι η μεγάλη θνησιμότητα βρεφών και παιδιών κυρίως εξ αιτίας λοιμώξεων ,υποσιτισμού, συγκρούσεων , επηρεάζει τον δείκτη αρνητικά.
Η αύξηση του προσδόκιμου της ζωής ,είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων που σχετίζονται με το βιοτικό επίπεδο ,την δημόσια υγεία, την προσωπική υγιεινή, την ιατρική περίθαλψη, τις διατροφικές συνήθειες, το κλίμα και τις περιβαντολογικές συνθήκες ,την κληρονομικότητα και πολλούς άλλους. Οι αλλαγές στα όρια του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού μιας χώρας ,αποκτούν τεράστιο ενδιαφέρον από την πλευρά της πολιτείας, γιατί με βάση και αυτές, εκπονεί τα μακροχρόνια σχέδιά της για την υγεία, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση κλπ.
Οι Έλληνες ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ κατέχουν την 14η θέση στο προσδόκιμο ζωής, ενώ στα γεωγραφικά πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, είναι ελαφρώς πάνω από τον μέσο όρο των Ευρωπαίων με τους άνδρες στα 77,8 και τις γυναίκες στα 82,4 έτη. Σε παγκόσμιο επίπεδο το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής κατέχουν οι Ιάπωνες με 81,4 έτη για τους άνδρες και 88,16 τις γυναίκες. Στην Ευρώπη την καλύτερη θέση έχουν οι Γάλλοι και οι Σουηδοί.
Ιστορική αναδρομή στην Ελλάδα
Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή , θα παρατηρήσουμε ότι στην Αρχαία Ελλάδα το προσδόκιμο ζωής, δεν ξεπερνούσε τα 45 χρόνια. Μόνο μια μικρή πληθυσμιακή ομάδα έφθανε ή ξεπερνούσε τα 80 χρόνια και αποκαλούνταν μακρόβιοι. Σαν παράγοντες που παρατείναν την διάρκεια ζωής για τους μακρόβιους, αναφέρονταν το κλίμα, το διαιτολόγιο, οι ασχολίες, η καλή φυσική και διανοητική κατάσταση. Η μακροβιότητα των φιλοσόφων (λέγεται ότι οι τρείς από τους επτά σοφούς και συγκεκριμένα ο Σόλων, ο Πιττακός και ο Θαλής, έφθασαν τα 100 χρόνια-αποδίδονταν στο γεγονός ότι «φρόντιζαν σωστά το σώμα τους»).
Σε φιλοσοφικούς κύκλους της Αρχαίας Ελλάδος θεωρείτο τιμητικό για υπερήλικες να βάλουν τέρμα στην ζωή τους, προτού «ξεμωραθούν». Στην Κέα ίσχυε το «αυτοκωνιάζεσθαι» δηλαδή το έθιμο οι υπερήλικες να βάζουν τέρμα στην ζωή τους πίνοντας κώνειο «δηλητήριο». Ο ποιητής Μένανδρος έγραψε για το έθιμο αυτό. «Καλόν το κείων νόμιμον εστί. Ου μη δυνάμενος ζην καλώς, ου ζην κακώς». Στους Ελληνιστικούς ,τους Ρωμαικούς, τους Βυζαντινούς χρόνους, αλλά και τον μεσαίωνα το προσδόκιμο ζωής ήταν πολύ χαμηλό και η κύρια αιτία θανάτου ήταν οι πόλεμοι και οι λοιμώδεις ασθένειες.
Το φαινόμενο Ικαρία
Οι Ικαριώτες ζουν περισσότερα χρόνια απ’ ότι τους υπόλοιπους Έλληνες και αυτή η θέση κερδίζεται τόσο από τα γονίδια στα οποία δεν μπορούμε να παρέμβουμε ,όσο και από τον τρόπο ζωής .
Πολλοί ερευνητές ασχολήθηκαν με τους Ικαριώτες σχετικά με αυτό το θέμα και έγιναν και σχετικές μελέτες από εγνωσμένου κύρους επιστήμονες και κλινικές. Σύμφωνα λοιπόν με τις μελέτες στην Ικαρία καταγράφεται ο υψηλότερος δείκτης υπερηλίκων (οι άνω των 80 ετών είναι 13% σε ένα δείγμα 1420 ατόμων όταν στην υπόλοιπη Ελλάδα οι ογδοντάρηδες και άνω σε ανάλογο δείγμα δεν ξεπερνούν το 5%). Σύμφωνα με επιδημιολογική μελέτη της Α΄ Πανεπιστημιακής καρδιολογικής κλινικής του πανεπιστήμιου Αθηνών που δημοσιεύτηκε το 2009, το 1,1% των ανδρών και το 1,6% των Ικαριωτών ήταν άνω των 80 ετών. Οι μελέτες κατέγραψαν και ανέδειξαν τα ενδιαφέροντα και τις συνήθειες των Ικαριωτών που μπορεί ….να κάνουν την διαφορά.
Οι γηραιότεροι των γηραιότερων Ικαριωτών έστειλαν μήνυμα υπέρ του έγγαμου βίου. Στα άτομα 80 ετών και άνω μόνο το 1% των ανδρών και το 2% των γυναικών δεν είχαν παντρευτεί ποτέ. Ένας στους 10 άνδρες και 4 στις δέκα γυναίκες συνέχιζαν να είναι παντρεμένοι στα ογδόντα τους ενώ το 9% των ανδρών και το 46,9% των γυναικών είχαν μείνει χήροι. Στην Ικαρία υπάρχει πλούσια οικογενειακή θαλπωρή .Οι πιο πολλοί Ικαριώτες ζουν με άλλα μέλη της οικογένειάς τους και ο κοινωνικός ιστός έχει ισχυρό δεσμό.
Στην μελέτη, το 87,7 % των υπέργηρων ανδρών και το 76,8% των γυναικών δήλωναν ότι συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις από ένα καφέ με γείτονα ή μια πρέφα στο καφενείο η ένα πανηγύρι. Τους Ικαριώτες ηλικιωμένους σπάνια αγγίζει η κατάθλιψη. Άλλο μήνυμα που έστειλαν μέσω της μελέτης ήταν η άσκηση και όχι το κάπνισμα. Όλοι σχεδόν οι ογδοντάχρονοι και άνω επισκέπτονταν καθημερινά τα κτήματά τους. Επίσης καταγράφεται η καθημερινή κατανάλωση ελαιόλαδου η λελογισμένη χρήση αλκοόλ η χρήση τσαγιού και η διατροφή από διαφορετικές ομάδες τροφίμων.
Οι Ικαριώτες έχουν χαλαρό τρόπο ζωής και κακή σχέση με το ρολόι, ενώ χρησιμοποιούν ανορθόδοξα ωράρια εργασίας και δραστηριοτήτων, προσφέροντας το μοντέλο μακροζωίας τους σε περαιτέρω έρευνα και ανάλυση. Υπάρχουν και σε άλλες γωνιές του πλανήτη παρόμοια χαρακτηριστικά του πληθυσμού όπου εντοπίζονται υπερήλικες σε μεγάλο βαθμό. Είναι το club της μακροζωίας στο οποίο συμμετέχουν η Σαρδηνία, η Οκινάουα στην Ιαπωνία, η Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια και η Νικόγια στην Κόστα Ρίκα καθώς και κάποια χωριά της Σικελίας. Τέλος, η Ελλάδα που κατέχει καλή θέση στο παγκόσμιο χάρτη των ανθρώπων με διάρκεια ζωής κινδυνεύει να απωλέσει την προνομιακή σχέση της εξ αιτίας της κακής διατροφής, του καπνίσματος, της παχυσαρκίας, της έλλειψης άσκησης και της αστικοποίησης του πληθυσμού.
